Ta strona używa plików cookie w celu usprawnienia i ułatwienia dostępu do serwisu oraz prowadzenia danych statystycznych. Dalsze korzystanie z tej witryny oznacza akceptację tego stanu rzeczy.
Polityka Prywatności    Informacja o przetwarzaniu danych osobowych    AKCEPTUJĘ
MZD logo Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy

 

 

STRONA GŁÓWNA

2021-12-09

ORĘŻ BITEWNEJ ZAWIERUCHY - BROŃ SIECZNA

Broń już od najdawniejszych czasów budziła zainteresowanie i fascynację. Sprzyjała temu różnorodność jej form, będąca wynikiem nie tylko szybkiego rozwoju sztuki wojennej, ale i swoistych, lokalnych cech nadawanych przez wytwórców z różnych krajów i narodów.
Obecną wystawę "Bitewna zawierucha" zdecydowaliśmy się poświęcić przede wszystkim broni wojskowej. Ma to oczywiście związek z tematyką prezentowanych prac malarskich autorstwa Juliusza i Wojciecha Kossaków. Wystawa ta uzupełnia i daje wyobrażenie o wydarzeniach przedstawionych na obrazach. Możemy więc ujrzeć tu liczne przykłady uzbrojenia, formalnie ściśle wojskowego, ale także spokrewnionego z wojskowym, służącym do celów nieco bardziej pokojowych – paradnych i reprezentacyjnych, związanych ze sprawowaniem władzy, bądź służących tylko demonstracji dobytku i zasobności właściciela. Uwagę koncentrujemy na broni powstałej pomiędzy wiekiem XVII a połową wieku XIX. Obecne są tu jednak również egzemplarze broni XX-wiecznej – z okresu II Rzeczpospolitej. Prezentowane na wystawie uzbrojenie pochodzi więc z czasów niezwykle obfitujących w historyczne wydarzenia. Oprócz broni europejskiej odnajdziemy tu liczne przykłady oręża tureckiego, indyjskiego czy też perskiego. Pojedyncze egzemplarze pochodzą również z Kaukazu, Afganistanu czy też Syrii.


Siedemnasto- i osiemnastowieczna broń biała do dziś fascynuje różnorodnością typów i zastosowań. Szczególne zainteresowanie budzą nie tylko egzemplarze broni charakterystycznej dla Wschodu
i Zachodu, ale i typy wykształcone na styku oddziaływania tych dwóch wielkich kręgów kulturowych, łączące niejednokrotnie w sposób harmonijny ich zalety – wspomnieć w tym kontekście warto choćby polską szablę husarską. Prócz broni typowo wojskowej, licznie występują – nie tylko zresztą w tym okresie – także paradne i ceremonialne odmiany niemal każdego typu – służą władcom, demonstrując prestiż i bogactwo właściciela czy wreszcie – jak polskie karabele noszone do kontusza w okresie zaborów – świadczą o przywiązaniu do narodowej tradycji.
W II poł. XVIII wieku, pod wpływem polskim, węgierskim oraz wschodnim, wśród jazdy zachodnioeuropejskiej szeroko rozpowszechniły się szable, używane w bitwach i kampaniach epoki napoleońskiej. Kawaleria francuska, a wraz z nią żołnierze armii Księstwa Warszawskiego posługiwali się szablami modelu AN IX (co oznaczało przyjęcie do uzbrojenia w dziewiątym roku, liczonym według kalendarza rewolucyjnego, w kalendarzu gregoriańskim był to rok 1800/1801 – wprowadzono wówczas cały system broni krótkiej i długiej palnej oraz białej) i jej ulepszoną wersją model AN XI (czyli z roku 1802/1803). W odróżnieniu od wcześniejszych modeli nadawały się równie dobrze do cięcia, jak i do pchnięcia, miały także rozbudowaną ochronę dłoni; model AN XI różnił się głównie konstrukcją pochwy. Wzorowane na niej szable znalazły się od 1826 roku na uzbrojeniu armii rosyjskiej, używali ich też kawalerzyści Królestwa Kongresowego i żołnierze powstania listopadowego. Na wystawie prezentujemy również kilka innych osiemnasto- i dziewiętnastowiecznych zachodnioeuropejskich szabel wojskowych, przeznaczonych głównie dla oficerów piechoty.

Szable francuskie z okresu napoleońskego, XIX w.
Szable i pałasze pruskie, XIX w.
Napierśnik kirasjerów francuskich, XIX w.
Ryngrafy patriotyczne, XX w.
 



Polskie szable z okresu II Rzeczypospolitej,
wz. 1917, wz. 1921, wz. 1934, Polska, XX w.
Zbiory Krzysztofa Ledwonia
 

Sztylety typu katar, Indie, XVII–XIX w.
Szable talwar, Indie XIX w.
Miecz typu pata, Indie XVII–XIX w.
Miecz khanda, ząbkowany, Indie, XIX w.
Miecz typu firanga, Indie, XIX w.
Zbiory Krzysztofa Ledwonia

Tureckie szable, w tym pale i kilidże
Jatagan turecki wytwarzany na
Bałkanach, XVIII w.
Topory ceremonialne, XVIII/XIX w.
Zbiory Krzysztofa Ledwonia
 
.


Sztylet typu katar, Indie, XVII–XIX w.
Zbiory Krzysztofa Ledwonia


Szable perskie typu szamszir (lwi ogon), Persja XVII–XIX w.
Zbiory Krzysztofa Ledwonia
Powszechnie kojarzonym z tureckim kręgiem kulturowym, rodzajem broni jest jatagan – szabla wykształcona na Bałkanach, a w XVIII i XIX wieku rozpowszechniona w całym imperium osmańskim. Charakteryzowały ją pozbawiona jelca rękojeść i sierpowato zakrzywiona głownia.
Podstawowym typem szabli perskiej był szamszir, która to nazwa (po persku „lwi ogon”) pochodziła od krzywizny głowni – miała ona przypominać układ ogona lwa. Równie charakterystyczna jest rękojeść, o wąskim trzonie i głowicy nachylonej pod kątem prostym.
Wielkim bogactwem wzorów i odmian charakteryzuje się broń pochodząca z terenu Indii. Miecz typu firanga (słowo to tłumaczy się jako „obcy”) powstał w wyniku częstego importowania do Indii z terenu Europy rozmaitych głowni. Następnie były one dostosowywane do potrzeb rynku lokalnego. Zyskiwały oprawę koszową z wystająca z oprawy sterczyna zwaną pazurem. Innym pochodzącym z subkontynentu indyjskiego typem miecza był miecz khanda. Jego stalowa prosta głownia rozszerzała się w kierunku sztychu. Młodsze khandy posiadały rękojeści koszowe; często jelec i kabłąk wykładano miękką poduszeczką. Bardzo charakterystycznym i oryginalnym rodzajem indyjskiej broni siecznej była pata – miecz o prostej, płaskiej głowni. Rękojeść tej broni o kształcie kulistym, przechodziła w długi mankiet, który osłaniał dłoń i przedramię wojownika. Do ochrony przed ciosami służyły początkowo tarcze skórzane, nazywane dhal. Tarcze wyrabiane były ze skóry zwierzęcej. Część z nich zdobiona była poprzez malowanie, złocenie, pokrywanie emalią. Zwykle posiadały również charakterystyczne guzy. Ich forma była zwykle owalna. Od XVI wieku tarcze skórzane zastępowane były stalowymi zwanymi sipar. Innym bardzo charakterystycznym rodzajem tarczy była madu – tarcza z rogami. Tarcza ta służyła jako uzupełnienie broni siecznej. Oprócz małej metalowej tarczki składała się z rogów antylopy, często z nakładanymi metalowymi nasadkami.

Na wystawie obecne są przykłady różnego rodzaju uzbrojenia. Zobaczymy tu  broń sieczną, ale również obuchową, drzewcową czy też palną. Dużą uwagę zwracać będą także przykłady uzbrojenia ochronnego – liczne pancerze, hełmy, tarcze czy też karwasze.

Wystawa BITEWNA ZAWIERUCHA potrwa do końca lutego 2022 r. Malarską wizję „bitewnej zawieruchy” ukazują obrazy Juliusza i Wojciecha Kossaków ze zbiorów prywatnych.

 

 

FACEBOOK INSTAGRAM YOUTUBE TWITTER WCAG

Bądź na bieżąco

NEWSLETTER