STRONA GŁÓWNA

POCHODZENIE I WYKSZTAŁCENIE

Stanisław Zawadzki urodził się w 1743 r. w okolicach Gniezna w rodzinie szlacheckiej. O jego dzieciństwie i latach młodzieńczych nie wiadomo zbyt wiele. Pierwsze doświadczenia zawodowe pobierał prawdopodobnie u Efraima Szregera. W 1768 r. wyruszył do Rzymu, by wstąpić do Akademii św. Łukasza – najlepszej akademii sztuk pięknych w ówczesnej Europie. Wsparcia materialnego i duchowego, w początkowych miesiącach pobytu architekta w Wiecznym Mieście, udzielał mu Stanisław Mycielski – starosta Lubiatowski. Dzięki jego pożyczce Zawadzki mógł wynająć skromną stancję w Hospicjum św. Stanisława. Zdobył drugą nagrodę w konkursie na rozwiązanie fasady kościoła S. Maria sopra Minevra w ramach Konkursu Klementyńskiego. Następnie pełnił w Akademii funkcję profesora oraz został przyjęty w poczet akademików di merito – zasłużonych. Możliwość badania architektury rzymskiej in situ, miała duży wpływ na późniejsze realizacje Zawadzkiego po powrocie do kraju. Podczas pobytu we Włoszech rozwinęła się także kolekcjonerska pasja architekta – za swojego życia zgromadził wiele dzieł włoskiego malarstwa i rzeźby. Wielkość jego kolekcji jest jednak trudna do ustalenia, gdyż po bezpotomnej śmierci Zawadzkiego została ona rozdzielona między jego spadkobierców. Poza wiedzą i sztuką, architekt wyniósł z rzymskiego pobytu także znajomości, które przetrwały i rozwijały się także w Rzeczpospolitej. W Rzymie poznał on Hugo Kołłątaja, Stanisława Poniatowskiego – bratanka króla Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz malarza Franciszka Smuglewicza. 

PO POWROCIE Z WŁOCH

Nieznany jest dokładny czas pobytu Zawadzkiego we Włoszech. Wiadomo, że z przerwami przebywał on w Rzeczpospolitej. W 1773r. Komisja Edukacji Narodowej, która objęła część budynków po zakonie Jezuitów, zatrudniła Zawadzkiego do inwentaryzacji budowli i opracowania projektów. Według jego projektów zrealizowano m.in. przebudowę kolegium i kościoła pojezuickiego w Płocku W roku 1777 Zawadzki znajdował się na stałe w Rzeczpospolitej – z tego roku pochodzi jego projekt przebudowy Sali Balowej na Zamku dla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W tym samym roku, architekt wstąpił do korpusu inżynierów i awansował do rangi majora oraz uzyskał stanowisko architekta wojsk koronnych^.

Oprócz budownictwa użyteczności publicznej, Zawadzki zrealizował w latach 1777 – 1780 także prywatne zlecenia. W tym czasie wzniósł swój pierwszy samodzielny projekt, którym był pałac zw. „Ustronie” dla Stanisława Poniatowskiego – bratanka królewskiego. Znajdował się on na północno-wschodnim krańcu wzgórza Ujazdowskiego. W roku 1794 pałac objęli Radziwiłłowie, a po 1817 został włączony w zespół koszarów Ujazdowskich i stopniowo zlikwidowany wskutek rozbudowy późniejszego szpitala wojskowego.

W 1789 r. architekt otrzymał rangę podpułkownika wojsk koronnych i od tego momentu zarzucił działalność architektoniczną, skupiając się na organizowaniu powierzonej mu jednostki. Niewyjaśnione, do tej pory, zatargi z okresu Powstania pomiędzy Zawadzkim, a jego współpracownikami, były powodem rezygnacji architekta ze służby wojskowej – zachował on jednak swoją rangę generała-majora.

W WIELKOPOLSCE

Po ostatnim rozbiorze Polski, w momencie rozwijania się budownictwa rezydencjonalnego na prowincjach kraju i promieniowania sztuki wykształconej w ośrodku warszawskim, Zawadzki otrzymał zlecenia pochodzące z Wielkopolski. Za protekcją GENERAŁA AUGUSTYNA GORZEŃSKIEGO (1743-1816), któremu podlegał podczas służby wojskowej, został autorem trzech wielkopolskich pałaców: w Śmiełowie dla Andrzeja Gorzeńskiego, w Dobrzycy – dla samego Augustyna oraz w Lubostroniu dla Skórzewskich.

We wszystkich tych projektach widoczna jest inspiracja Zawadzkiego dziełami włoskiego architekta i teoretyka architektury Andrei Palladia. Późnorenesansowa architektura Palladia wywarła duży wpływ na sztukę klasycyzującą ostatniej ćwierci XVIII wieku w Polsce. Nurt ten poza Zawadzkim realizowali także Stanisław Kostka Potocki i Piotr Aigner oraz Bogumił Zug.

Typ palladiańskiego założenia pałacowego pojawił się w Polsce w latach siedemdziesiątych XVIII w. Nadawał on rezydencjom zmonumentalizowany, reprezentacyjny wygląd. Często wykorzystywanym rozwiązaniem były, dostawione do korpusu pałacu, galerie prowadzące do skrzydeł.