STRONA GŁÓWNA

    Dzień Ochrony Zabytków ustanowiono w 1983 roku, obchodzony jest w większości krajów świata, które dbają o światowe dziedzictwo. Tego dnia wręczane są również nagrody wyróżniające dla osób i instytucji, które szczególnie przyczyniły się do ochrony dóbr kultury.

     Dokładnie rok temu takie wyróżnienie od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego otrzymał Zespół Pałacowo- Parkowy w Dobrzycy. Muzeum zostało laureatem konkursu ZABYTEK ZADBANY 2017 w kategorii Rewaloryzacja przestrzeni kulturowej i krajobrazu. Z tej okazji przybliżymy w skrócie wydarzenia i prace dzięki którym zachowano dla potomnych historyczną formę zabytkowego pałacu.

     Historia renowacji i konserwacji zabytkowego założenia parkowo-pałacowego rozpoczęła się już 60 lat temu. Wówczas przeprowadzono pierwsze prace remontowe i wstępne rozpoznanie konserwatorskie.  Po II wojnie światowej we wnętrzach pałacu magazynowano zboże, zniszczeniu uległ wówczas między innymi oryginalny parkiet. W latach 50 XX wieku zorganizowano mieszkania dla prywatnych lokatorów, a w niezamieszkałych wnętrzach utworzono bibliotekę i dom kultury. W tym czasie odsłonięto zamalowane w XIX wieku pejzaże oraz część polichromii. Wskutek niewłaściwego użytkowania obiektu oraz problemów z finansowaniem, pałac po kilkudziesięciu latach wymagał ponownego remontu. Fatalny stan dobrzyckich zabytków, zauważyli członkowie miejscowego oddziału PTTK. W piśmie adresowanym do Gromadzkiej Rady Narodowej  koło PTTK tak opisuje ówczesny stan dobrzyckiego parku: „Dewastacja parku w chwili obecnej jest wprost przerażająca. Przyczyną tego niestety w większości jest świadome lub nieświadome niszczenie go przez człowieka.” Dalej członkowie wskazują na celowe nacinanie drzew siekierą, łamanie gałęzi, niszczenie parkowych ławek, a nawet kradzież rzecznych zastaw, powodujące obniżenie poziomu wody, a w konsekwencji przykrą woń bagnistego dna.  „Park pustoszeje coraz bardziej, tak że odradzająca się wiosną zieleń nie jest w stanie przykryć ran zadawanych jej przez jednostki aspołeczne. Jest rzeczą bardzo smutną, że przed wojną wypielęgnowany park służył tylko jednej osobie, a dziś, gdy Państwo podarowało go na użytek wszystkich Obywateli Dobrzycy i wszyscy mogą z niego korzystać, park jest systematycznie niszczony”[1]. Rewaloryzacja i konserwacja założenia parkowego było osobnym problem. W 1961 roku zorganizowano Ogólnopolski Rajd Turystów i Zjazd Społecznych Opiekunów Zabytków Województwa Poznańskiego. Tą inicjatywą zwrócono uwagę mediów na postępujący problem dewastacji obiektów.  

     Gruntowne prace mające na celu przywrócenie pierwotnego stanu rozpoczęły się w 1988 roku, kiedy to nastąpiło przejęcie zabytkowego zespołu przez Muzeum Narodowe w Poznaniu. 1 grudnia tego samego roku powołano w Dobrzycy Muzeum Wolnomularstwa, które istniało pod tą nazwą do 1995 roku. Żmudne prace konserwatorskie w pałacu trwały aż do 2014 roku. Stopniowo odkrywano spod wtórnych warstw farb kolejne polichromie. Odsłonięto zamalowane jeszcze przez XIX wiecznych niemieckich właścicieli pałacu (rodzina Kottwitz i Bandelow), dekoracje Saloniku Groteskowego autorstwa Roberta Stankiewicza. Ponadto przywrócono, zakłócony wtórnie wybitymi otworami drzwiowymi i wstawionymi przepierzeniami pierwotny układ pomieszczeń i ciągów komunikacyjnych. W 2004 roku przeprowadzono ostatnie prace restauratorskie przy polichromiach ściennych na piętrze, ukończono roboty związane z odtworzeniem parkietów oraz wykonaniem stolarki drzwiowej i okiennej. Wysiłek został nagrodzony przyznaniem I nagrody w Konkursie na Wydarzenie Muzealne Roku „Sybilla 2004”. Do ostatniego etapu prac powrócono 10 lat później. W 2014 roku zrekonstruowano uszkodzone polichromie w Sali Balowej, Jadalni i Saloniku Groteskowym oraz przejściu pomiędzy Salą ze Sztukateriami, a Biblioteką. Natomiast w Westybulu Górnym zrekonstruowana została rozeta oraz pasy ornamentalne okalające sufit.

     Ostatecznym efektem było odzyskanie oryginalnego, unikatowego wystroju pomieszczeń pałacu z przełomu XVIII i XIX wieku. Dzięki wszystkim osobom i instytucjom zaangażowanym w przywrócenie dawnej świetności pałacu, możemy dziś podziwiać piękno dawnej siedziby Augustyna Gorzeńskiego, przy której pracowało wiele wybitnych artystów.

[1] Ogród angielski gustowny i w rośliny bogaty… Zarys dziejów założenia parkowego w Dobrzycy, K. Balcer, Dobrzyca 2016, s. 96,