STRONA GŁÓWNA

WSZOŁÓW
Gmina Gołuchów
Dwór Czartoryskich z przeł. XIX i XX w. 


Fot. K. Podczaska 2016

POŁOŻENIE: Założenie dworskie położone jest po obu stronach drogi do Kuczkowa. 51°50’46” N 17°52’30” E.

DWÓR zbudowany został na przełomie XIX i XX w. w cegle, na planie prostokąta. Jest to budynek parterowy, posiadający użytkowe poddasze. Nakryty jest dachem dwuspadowym. Posiada ryzality na osi poprzecznej i aneks od południa. Wejście znajduje się na osi ryzalitu wschodniego i poprzedzone jest schodami. Od zachodu znajduje się drewniana weranda. Zachowała się oryginalna stolarka drzwiowa i okienna, a wewnątrz schody z balustradą tralkową.


                                                                                                                           Fot. K. Podczaska 2016.

PARK zajmuje powierzchnię 3,99 ha. Założony został w końcu XIX w. Powstał na miejscu XVIII-wiecznego ogrodu włoskiego i sadu. Na jego terenie znajduje się aleja grabowa, figura Matki Bożej ufundowana przez Brzozowskich, mały staw (przy którym stał niegdyś stary dwór). W parku rośnie 37 gatunków drzew i krzewów. Warto zwrócić uwagę na korkowiec amurski, jesion odm. zwisająca i czeremchę amerykańską. 

                                                                                                   Fragment parku. Fot. K. Podczaska 2016.

WŁAŚCICIELE:

- 1390 -  Jan (Janusz), kanonik poznański 1390, pleban w Solcu nad Wartą w 1390 r., od 1393 r. altarysta w katedrze poznańskiej, a w latach 1398-1432 pleban w
              Murzynowie Kościelnym
- 1441-1456 -  Mikołaj Kamblan (Wszołowski) z rodu Wieniawitów; część (1446?) - Sędziwój h. Pałuka, dziedzic Godziska w pow. kościańskim
- 1464 – Paweł; 1 łan w zastawie u Dziersława z Ordzina
- 1467 - Agnieszka, wdowa po Bartłomieju z Wszołowa oraz Wawrzyniec Kamblan h. Wieniawa
- 1468-1481 – ww. Wawrzyniec Kamblan
- 1485-1510 – część -  Mikołaj Kamblan, zwany też ze Skoraczewa Skoraczewskim, syn ww.  Wawrzyńca z Wszołowa, kasztelan krzywiński, z żoną Jadwigą Skoraczewską;
                       część (1487-1495) - Helena Wszołowska, żona Jana Szymanowskiego
- 1510-1515 – połowa - Bernard, Wincenty, Mikołaj, Wacław, Zygmunt i Maciej, synowie ww. zm. Wawrzyńca z Wszołowa oraz wdowa Jadwiga ze Skoraczewskich
- 1515 – ww. Wincenty – połowa Wszołowa i część w Jankowie w pow. kaliskim, a pozostałe części we Wszołowie i Jankowie – ww. jego młodszy brat Maciej
- 1522 – połowa Wszołowa i Jankowa – Maciej Kamblan zwany Karmińskim, syn ww. Mikołaja Kamblana
- 1530 – połowa - Tomasz Korzkiewski
- 1543 - Wojciech Kamblan Wszołowski i jego żona Anna Tomicka
- 1548 - Stanisław Wszołowski
- 1565-1579 - Stanisław Wszołowski
- 1579 - Jerzy, Marcin i Stanisław Wszołowscy (do 1580), w 1580 r. Marcin Wszołowski swoją część Wszołowa sprzedał swemu stryjowi, Stanisławowi Wszołowskiemu
- 1596-1618 - Wojciech Wszołowski, syn zm. ww. Stanisława
- 1665-1667 – Boguccy h. Krzywda, prawdopodobnie Sebastian
- 1669-1677 - Stanisław Grabiński h. Pomian z żoną Katarzyną Pepłowską
- 1677 - wdowa Katarzyna z Pepłowskich Grabińska
- 1710 – Antoni – cysters w Lądzie, Stanisław, Piotr jezuity mgr. Jan – jezuita, mgr Grabińscy, synowie  zm. Adama Grabińskiego i zm. Marianny Łętkowskiej
- ? – ww. Stanisław Grabiński
- przed 1720 - Piotr z Iwanowic Koźmiński h. Poraj, sędzia ziemski kaliski
- ? - Leon Stanisław z Iwanowic Koźmiński, podczaszy kaliski z 1. żoną Teresą Ponińską h. Łodzia, 2. żoną Jadwigą Radomicką h. Kotwicz
- 1757 - wdowa Jadwiga z Radomickich Koźmińska
- przed 1780 - Marianna z Koźmińskich Lipska, córka ww. Leona Stanisława, żona Jana Lipskiego h. Grabie, generała majora wojsk koronnych
- 1780 -  Anna ze Swinarskich 1.voto Krzycka, 2.voto Chlebowska, kasztelanowa kaliska
- przed 1784 – Weronika Krzycka, córka ww. Anny ze Swinarskich, żona Macieja Mycielskiego h. Dołęga, generała majora wojsk koronnych
- 1784 - małżonkowie Marcin i Marianna z Kiedrzyńskich Bogdańscy
-  15 V 1784 – ponownie Weronika Krzycka, 1.voto Mycielska, żona 2.voto Stefana Garczyńskiego
- 1788-1789 – ponownie Marcin Bogdański h. Prus III
- 1838 - Henryk Kajetan Maurycy Unrug h. Lew, dziedzic Dzięczyny k. Ponieca i Skrzydlewa, szambelan króla pruskiego, żonaty z Anielą Kurnatowską h.  Łodzia
- 1858-1881 - Józef Baltazar Unrug, syn ww. Henryka Kajetana Maurycego, wraz z żoną Aleksandrą Glotz h. Melissa
- 1893 - Izabela z Czartoryskich Działyńska z Gołuchowa; odtąd Wszołów należał do kolejnych ordynatów Gołuchowa (książąt Czartoryskich h. Pogoń Litewska)
- po II wojnie światowej, do dn. 24 IV 1945 r. 240 ha z majątku zostało rozparcelowanych między 25 rodzin.

Literatura:

Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, t. VI, wyd. i opr. A. Gąsiorowski i H. Kowalewicz, Warszawa-Poznań 1982; t. VII, wyd. i opr. A. Gąsiorowski i R. Walczak, Warszawa-Poznań 1985; t. VIII, wyd. i opr. A. Gąsiorowski i T. Jasiński, Warszawa-Poznań 1989; t. IX, wyd. i opr. A. Gąsiorowski i T. Jasiński, Warszawa-Poznań 1990;t. XI, wyd. A. Gąsiorowski, T. Jasiński, T. Jurek i I. Skierska, Poznań 1999; Adressbuch des Grundbesitzes im Grossherzogthum Posen, Berlin 1872; Güter=Adressbuch der Provinz Posen, Stettin 1907; Jurek T., Nieznane zapiski heraldyczne z ksiąg sądowych kaliskich w XV wieku, Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego, n.s., t. 1: 1993, s. 134-147; Kozierowski S., Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, Roczniki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 47: 1920, t. 2 (M-Z), Poznań 1922; Kurtzgefasstes Staatistisches Handbuch der Provinz Posen (…), Posen 1865; Małyszko S., Gajda Ł., Majątki wielkopolskie, t. II, Powiat pleszewski, Szreniawa 1997; Marek D., Ordynacja gołuchowska Izabeli z Czartoryskich Działyńskiej (1830-1899), Poznań 1994; Niederstetter J., Verzeichnis sammtlicher Ritter-und anderer selbstandigen grosseren Güter der Provinz Posen mit Angabe ihrer Besitzer, Posen 1859; Opisanie historyczno-statystyczne Wielkiego Księstwa Poznańskiego, wyd. J. N. Bobrowicza, Lipsk 1846; Powiat kaliski w XVI wieku, Warta. Tygodnik poświęcony nauce, rozrywce i wychowaniu, nr 632 z 8 VIII 1886 r., s. 5568-5569; nr 633 z 15 VIII 1886, s. 5576-5578; nr 634 z 22 VIII 1886 r., s. 5564-5566; nr 635 z 29 VIII 1886 r., s. 5572-5574; nr 636 z 5 IX 1886 r., s. 5778-5780; nr 637 z 12 IX 1886 r., s. 5809-5811; nr 638 z 19 IX 1886 r., s. 5816-5818; nr 639 z 26 IX 1886 r., s. 5603; nr 640 z 3 X 1886 r., s. 5611; nr 641 z 10 X 1886 r., s. 5619; nr 642 z 17 X 1886 r., s. 5628-5630; nr 643 z 24 X 1886 r., s. 5636-5638; nr 644 z 31 X 1886 r., s. 5645-1648; nr 645 z 7 XI 1886 r., s. 5652-5654; nr 646 z 14 XI 1886 r., s. 5659-5661; nr 647 z 21 XI 1886 r., s. 5669-5670; nr 648 z 28 XI 1886 r., s. 5676-5678; nr 649 z 5 XII 1886 r., s. 5682-5684; nr 650 z 12 XII 1886 r., s. 5682-5684; nr 650 z 12 XII 1886 r., s. 5693-5695; nr 651 z 19 XII 1886 r., s. 5700-502; nr 652 z 26 XII 1886 r., s. 5708-5710; nr 653 z 9 I 1887 r., s. 5716-1718; nr 654 z 16 I 1887 r., s. 5724-5726; nr 655 z 23 I 1887 r., s. 5733-5734; nr 656 z 30 I 1887 r., s. 5741-5742; nr 657 z 6 i 13 II 1887 r., s. 5748-5749; nr 658 z 20 II 1887 r., s. 5755-5756; nr 659 z 27 II 1887 r., s. 5768; nr 660 z 6 III 1887 r., s. 5772-5774; nr 661 z 13 III 1887 r., s. 5781-5782; nr 662 z 20 III 1887 r., s. 5790; nr 663 z 27 III 1887 r., s. 5797; nr 664 z 3 IV 1887 r., s. 5806; nr 665 z 10 IV 1887 r., s. 5814; nr 668 z 1 V 1887 r., s. 5888; nr 669 z 8 V 1887 r., s. 5846; nr 671 z 22 V 1887 r., s. 5861; nr 672 z 29 V 1887 r., s. 5869-5870; nr 673 z 5 VI 1887 r., s. 5877-5878; nr 675 z 19 VI 1887 r., s. 5892-5893; nr 676 z 26 VI 1887 r., s. 5901-5902; nr 677 z 3 VII 1887 r., s. 5909; nr 678 z 10 VII 1887 r., s. 5918; nr 679 z 17 VII 1887 r., s. 5925; Sas-Lityński S., Złota Księga ziemiaństwa polskiego poświęcona kulturze i wytwórczości rolnej. Wielkopolska, Warszawa 1929; J., Podręcznik statystyczno-adresowy większej własności polskiej w W. Księstwie Poznańskiem i Prusach Zachodnich, Poznań 1890.