Jan Piotr Norblin, Walki na ulicach Krakowskiego Przedmieścia, 1794, domena publiczna (ŹRÓDŁO).

223 lata temu, na przelomie marca i kwietnia 1794 r., rozpoczynały się działania polityczne i wojskowe, które potem ochrzczono mianem insurekcji kościuszkowskiej - 12 marca gen. Antoni Madaliński odmówił przeprowadzenia zarządzonej przez Targowicę redukcji dowodzonej przez siebie 1 Wielkopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej i skierował ja z Ostrołeki ku Krakowowi, 24 marca Naczelnik Tadeusz Kosciuszko złożył swą słynna przysięgę na krakowskim Rynku, a 4 kwietnia rozgromił, z pomocą unieśmiertelnionych potem w legendzie chłopskich kosynierów siły rosyjskie pod wodza generałów Tormasowa i Denisowa, wreszcie 17 kwietnia rozpoczęły się trzydniowe walki insurekcji warszawskiej, która doprowadziła do rozbicia garnizonu rosyjskiego i wyzwolenia stolicy.   

We wspomnianych wydarzeniach żywy był udział dwóch zwiazanych z Dobrzycą bohaterów - JÓZEFA WYBICKIEGO (1747-1822) oraz jego powinowatego i przyjaciela GEN. AUGUSTYNA GORZEŃSKIEGO (1743-1816), adiutanta króla Stanisława Augusta Poniatowskiego i twórcy dobrzyckiego zespołu pałacowo-parkowego. Pierwszy z nich, od szeregu miesięcy zwiazany ze skierowaną przeciw Targowicy konspiracja mieszczańską, już na kilka dni przed wybuchem insurekcji w Warszawie musiał ukrywać się przed represjami rosyjskimi. Odmówił bowiem ambasadorowi Osipowi Igeströmowi wypłaty miliona złotych z funduszy upadłych za czasów targowicy banków warszawskich, chcąc zachować je dla licznej rzeszy drobnych wierzycieli i ochronić ich przed ruiną.

W chwili wybuchu walk rodzina Wybickiego znalazła schronienie w apartamentach gen. Gorzeńskiego na zamku warszawskim. Sam Wybicki wszedł zaś do nowo utworzonych władz powstańczych - Rady zastępczej Tymczasowej. Jako jeden z kilku zasaiadajacych tam umiarkowanych polityków związanych z obozem królewskim w okresie Sejmu Czteroletniego (obok niego można tu wymienić Ignacego Wyssogotę Zakrzewskiego czy Stanisława Mokronowskiego) starał się oddziaływać tonujaco na panujące w mieście nastroje, przeciwdziałając radykalizacji insurekcji na podobieństwo panującej we Francji dyktatury jakobińskiej i wystąpieniom skierowanym przeciw niepopularnemu, ale pozostajacemu na uboczu wydarzeń królowi. Podobnie czynił gen. Augustyn Gorzeński - jeden z najbardziej zaufanych ludzi monarchy.

Będąc wiernym tym zasadom, Wybicki, przeciwstawiał się m.in. żądaniom powieszenia bez sądu przywódców targowickich - na skutek jego oporu, wyrażonego na posiedzeniu Rady Zastępczej Tymczasowej, stracono ich (9 maja 1794 r.) dopiero po wyroku Sądu Kryminalnego miasta Warszawy. Przed niesłusznym oskarżeniem o zdradę Wybicki uratował natomiast przyszłego wodza Legionów Polskich we Włoszech,  gen. Jana Henryka Dąbrowskiego (1755-1818), z którym następnie we wrześniu 1794 r. wyruszył na zakonczoną sukcesem wyprawę do Wielkopolski - jej kres przyniosła dopiero klęska Kościuszki pod Maciejowicami i wywołany nią upadek powstania.

Wątek udziału Józefa Wybickiego w insurekcji będzie poruszany również na naszej wystawie JÓZEF WYBICKI I JEGO CZASY. HYMN. LEGIONY. KSIĘSTWO WARSZAWSKIE - zapraszamy już 23 kwietnia o godz. 15.00!