Ta strona używa plików cookie w celu usprawnienia i ułatwienia dostępu do serwisu oraz prowadzenia danych statystycznych. Dalsze korzystanie z tej witryny oznacza akceptację tego stanu rzeczy.
Polityka Prywatności    Informacja o przetwarzaniu danych osobowych    AKCEPTUJĘ
MZD logo Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy

 

 

STRONA GŁÓWNA

2016-08-08

Autor: Stanisław Borowiak

ADAM TURNO (1775-1851)


Herb Trzy Kotwice.
za: www.wikipedia.pl

 

Był synem założyciela młodszej linii rodu, Jana Turno (zm. 1792), stolnika kaliskiego, generała, a wcześniej konfederata barskiego i Korduli z Gorzeńskich Turnowej (1737-1816), córki ANTONIEGO GORZEŃSKIEGO (1710-1773) i siostry GENERAŁA AUGUSTYNA GORZEŃSKIEGO (1743-1816). Prócz brata, KAZIMIERZA TURNO (1778-1817), generała w armii Księstwa Warszawskiego, miał jeszcze siostry Ludwikę (1759-1826), wydaną 1. voto za Adama Goetzendorf-Grabowskiego i 2. voto za starostę ostryńskiego Zienkowicza oraz Katarzynę (1769-1800), żonę Antoniego Onufrego Skarżyńskiego1.

W 1803 r. ożenił się z Urszulą Prusimską – niestety niedobrane małżeństwo z powodu licznych romansów żony rozpadło się po pięciu latach. Z dwojga dzieci tej pary syn Wincenty (1803-1867), który wraz z dziećmi generała KAzimierza Turno wychowaywał się przez szereg lat w Dobrzycy pod opieką francuskiej guwernantki AMELII DE VALDEC (1780-1847), późniejszy powstaniec listopadowy, dzięki korzystnemu małżeństwu Heleną Kwilecką został dziedzicem Objezierza i zapoczątkował tamtejszą linię rodu. Ich pałac stał się jednym z najważniejszych wielkopolskich salonów literackich. Obok Adama Mickiewicza, który zatrzymał się tam w grudniu 1831 r., podczas swojej słynnej wyprawy do Wielkopolski, u Wicentostwa Turnów gościło też wielu innych słynnych ludzi pióra owego czasu – wymienić tu można choćby Wincentego Pola, Władysława Syrokomlę, czy Narcyzę Żmichowską2.

Niewątpliwie szerzej znana w późniejszej literaturze była natomiast córka Adama, Aleksandryna Katarzyna zwana Adyną (1797-1882). Wielokrotnie bowiem opisywano historię miłości łączącej ją z podróżnikiem Pawłem Edmundem Strzeleckim. Niestety, młodzieńcze uczucia, którym zresztą sprzeciwiał się Adam, marzący o majętnym konkurencie do ręki córki, i późniejsza długoletnia korrespondencja nie zakończyły się szczęśliwym finałem i Adyna ostatecznie nigdy nie wyszła za mąż3.

Adam Turno, podobnie jak jego brat Kazimierz, wziął czynny udział w wojnach czasów napoleońskich. Już w 1806 r. znalazł się w składzie wielkopolskiej gwardii honorowej witającej Napoleona, w 1807 r. wstąpił do wojska Księstwa Warszawskiego i za udział w wojnie z Austrią w 1809 r. odznaczony został Krzyżem Virtuti Militari, następnie przeszedł do słynnych szwoleżerem gwardii cesarza Napoleona, gdzie doszedł ostatecznie do stopnia pułkownika, otrzymując m.in. order Legii Honorowej4.

W tym okresie, wraz z bratem i wieloma innymi wojskowymi, był też członkiem loży wolnomularskiej Français et Polonais Réunis.

Na życie Adama najbardziej negatywnie wpłynęły jednak sprawy majątkowe – i to pomimo faktu, że w 1801 r. w ramach rodzinnych działów majątkowych otrzymał piękne dobra Oporowszczyznę (z majątkami Oporowo, Oporówko i Lubonia), obciążoną zapisami na rzecz matki i sióstr. Swoimi dobrami gospodarował jednak niezwykle nieumiejętnie i lekkomyślnie, w efekcie czego przez całe życie pozostawał w ciągłych kłopotach finansowych. Kłopoty pogłębiły nieudane transakcje związane ze sprzedażą Oporowszczyzny i zakupem dóbr Więckowice, o które później procesował się przez wiele lat z Józefem Chłapowskim (ojcem gen. Dezyderego Chłapowskiego)5. W następstwie wszystkich wspomnianych perypetii Adam Turno ostatecznie roztrwonił cały majątek i tylko korzystny ożenek syna Wincentego pozwolił odbudować rodzinną fortunę – w posiadanym przezeń Objezierzu Adam Turno spełnił późniejsze lata życia.

Warto wspomnieć, że spod jego ręki wyszło m.in. PIERWSZE OPRACOWANIE OMAWIAJĄCE HISTORIĘ DOBRZYCKIEGO PAŁACU6. Sprawami Dobrzycy interesował się także i później, gdy znalazła się ona w ręku właścicieli niemieckich – m.in. w 1840 r. zanotował w swych zapiskach o zamalowaniu przez nich dekoracji Saloniku Groteskowego w pałacu7.

Przez kilkadziesiąt lat prowadził szczegółowy dziennik, który zachowany do dziś w zbiorach Ossolineum stanowi niewyczerpane źródło do badań nad życiem codziennym ziemiaństwa w I połowie XIX w.



1T. Żychliński, Złota Księga Szlachty Polskiej, R. III, Poznań 1881, s. 298.2A. Kwilecki, Ziemiaństwo wielkopolskie..., s. 374-3763E. Skurjat-Kozek, Who is Adyna, pytają artyści australijscy?, http://www.zrobtosam.com/PulsPol/index.php?sekcja=1&arty_id=6720 [dostęp: 26.12.2015]; D. Kolbuszewska, Dandys jej głowę zaprzątnął, http://kultura.poznan.pl/mim/kultura/news/historia,c,8/dandys-jej-glowe-zaprzatnal-dziewiet-stowieczna-love-story,58696.html [dostęp: 26.12.2015].
4A. Kwilecki, Ziemiaństwo wielkopolskie, Poznań 1998, s. 377-379.5Ł. Ptaszyński, Generał Kazimierz Turno 1778-1817, Poznań 2000, mpis pracy mgr w Zakładzie Historii Polski XIX i XX w. IH UAM, s. 12-13.6T. A., Pałac w Dobrzycy, [w;] „Przyjaciel Ludu”, nr 46 z 20 V 1835 r.7R. Kąsinowska, Dobrzyca. Fortalicja. Pałac. Muzeum, Dobrzyca 2007, s. 88-89.


Źródła i literatura
:

Ł. Ptaszyński, Generał Kazimierz Turno 1778-1817, Poznań 2000, mpis pracy mgr w Zakładzie Historii Polski XIX i XX w. IH UAM;
R. Kąsinowska, Dobrzyca. Fortalicja. Pałac. Muzeum, Dobrzyca 2007;
A. Kwilecki, Ziemiaństwo wielkopolskie, Poznań 1998, s. 374-380;
D. Kolbuszewska, Dandys jej głowę zaprzątnął, http://kultura.poznan.pl/mim/kultura/news/historia,c,8/dandys-jej-glowe-zaprzatnal-dziewiet-nastowie-czna-love-story,58696.html [dostęp: 26.12.2015];
E. Skurjat-Kozek, Who is Adyna, pytają artyści australijscy?, http://www.zrobtosam.com/PulsPol/index.php?sekcja=1&arty_id=6720 [dostęp: 26.12.2015];
T. Żychliński, Złota Księga Szlachty Polskiej, R. III, Poznań 1881, s. 298-299.

FACEBOOK INSTAGRAM YOUTUBE TWITTER WCAG

Bądź na bieżąco

NEWSLETTER