STRONA GŁÓWNA

Zygmunt Czarnecki w późniejszych latach życia.
Fot. zbiory I. Broszkowskiej.

Syn Marcelego Czarneckiego (1793-1867) i Florentyny z Chłapowskich h. Dryja (1795-1873). Jego ojciec w 1854 r. uzyskał od króla pruskiego Fryderyka Wilhelma IV dla siebie i trzech synów, w tym Zygmunta, tytuł hrabiowski dziedziczony w primogeniturze i związany z posiadaniem ordynacji Czestram-Golejewko, Gogolewo i Pakosław.

Zygmunt Czarnecki w 1849 r. ożenił się z pochodzącą z Wołynia Marią z Giżyckich (1827-1914), z którą miał sześcioro dzieci – pięciu synów: Wiktora, JÓZEFA (1857-1922) - przyszłego właściciela Dobrzycy, Michała, Stefana i Zygmunta oraz córkę Ludwikę.

Dzięki pracowitości i prowadzonej we własnych dobrach wzorowej gospodarce, znacznie powiększył odziedziczony majątek, w efekcie czego był panem kilku rozległych i dobrze utrzymanych majętności – Gogolewa, Ruska, Niepartu, Siekowa i Raszew. Prócz wielu inwestycji w nowo zakupionych dobrach, wzniósł też okazałą rezydencję w Rusku (prawdopodobnie również w Siekowie i Raszewach), a przy tym znajdował jeszcze czas na szeroką działalność bibliofilską i kolekcjonerską.

Nic więc dziwnego, że wśród współczesnych sobie ziemian wielkopolskich cieszył się dużym uznaniem - świadectwem tego może być dostępna na naszej stronie internetowej relacja ze ZŁOTYCH GODÓW ZYGMUNTOSTWA CZARNECKICH W RUSKU W 1899 R. zamieszczona w jednym z tomów "Złotej księgi szlachty polskiej" Teodora Zychlińskiego. 

Zygmunt Czarnecki z żoną Marią z Giżyckich (w centrum) w Sali z Pejzażem dobrzyckiego pałacu. W tym okresie była ona
podzielona na dwa pomieszczenia – jedna z nich mieściła sypialnię, a druga (widoczna na zdjęciu) salonik „hrabiów dziadzików”
(tak służba nazywała starszych hrabiów Czarneckich). Fot. zbiory Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy.

Z wielką pasją i energią stworzył najpierw cenną kolekcję numizmatyczną (sprzedaną w 1872 r. warszawskiemu fotografowi Karolowi Beyerowi), a następnie zgromadził niezwykle bogaty zbiór starodruków, w tym m.in. pierwszych wydań Reja, Kochanowskiego i Paprockiego. W sprawach związanych z biblioteką korespondował z wybitnymi polskimi historykami tego okresu m.in. Wojciechem Kętrzyńskim i Oswaldem Balzerem. Zgromadzone przezeń zbiory w kilka lat po jego śmierci spadkobiercy sprzedali po obniżonej cenie lwowskiej Bibliotece Baworowskiej.

Choć stronił od szerszej działalności politycznej, w 1880 r. stał się bohaterem sprawy, która przyniosła mu znaczny rozgłos – w święto cesarskie wywiesił na pałacu czarną flagę, za co skazany został na odbycie czterech miesięcy kary twierdzy.

Pod koniec swego pracowitego i pełnego aktywności życia, w liście do prof. Oswalda Balzera, z dumą pisał, że „w zawodzie moim dużo pracowałem, całe moje życie jeżdżąc z jednych dóbr do drugich i wszystko sam prowadziłem. 5 synów osadziłem w pięknych majątkach z pięknymi siedzibami”.

Sam pod koniec życia osiadł w Dobrzycy, kupionej w 1890 r. dla syna Jozefa. Tam też zmarł 7 czerwca 1908 r. Pochowano go w murowanym grobie obok dobrzyckiego kościoła, a kilka lat później, po śmierci jego żony, obydwie trumny zostały przeniesione do grobowca rodzinnego w podziemiach kościoła w Nieparcie.

Nekrolog hr. Zygmunta Czarneckiego. Fot. zbiory Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy.

Źródła i literatura:

K. Balcer, materiały niepublikowane; 
Tenże, Dziedzice Dobrzycy w relacjach urzędowych, pamiętnikach i listach, [w:] „Notatki Dobrzyckie” nr 30 (maj 2005), s. 12-18;
Tenże, Okruchy wspomnień, cz. I-II, [w:] „Dobrzyckie Studia Ziemiańskie” nr 4(2013)-5(2014);
J. Dunin-Borkowski, Almanach Błękitny. Genealogia żyjących rodów polskich, Lwów 1908, s. 302-304;
A. Filipiak, Nagrobek hrabiów Czarneckich herbu Prus III w Dobrzycy, [w:] Non omnis moriar. Groby i sylwetki ziemian z powiatu pleszewskiego, Dobrzyca 2011, s. 59-63;
M. Frąckowiak, Zbiory biblioteczne Zygmunta Czarneckiego, [w:] „Notatki Dobrzyckie” nr 24 (listopad 2002), s. 4-5;
R. Kąsinowska, Dobrzyca. Fortalicja. Pałac. Muzeum, Dobrzyca 2007, s. 193-195;
R. Kotula, Czarnecki Zygmunt (1823-1908), [w]: Polski Słownik Biograficzny, T. IV, s. 204;
S. Sniatała, Dobrzyca-monografia historyczna, Dobrzyca 2002, s. 53-56;
T. Żychliński, Złota Księga Szlachty Polskiej, T. I, Poznań 1882, s. 52-53;
Zygmunt hr. Czarnecki i jego zbiory, [w:] „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” T. VI, Kraków 1908, s. 622.