Ta strona używa plików cookie w celu usprawnienia i ułatwienia dostępu do serwisu oraz prowadzenia danych statystycznych. Dalsze korzystanie z tej witryny oznacza akceptację tego stanu rzeczy.
Polityka Prywatności    Informacja o przetwarzaniu danych osobowych    AKCEPTUJĘ
MZD logo Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy

 

 

STRONA GŁÓWNA

2015-12-01

Utworzenie muzeum i jego działalność

Okres powojenny

Autor: Stanisław Borowiak



Pałac od frontu w 1969 r.
Fot. B. Cynalewski.


Sala ze Sztukaterią w latach 60 i 70 XX w. – mieścił się w niej wówczas klub PTTK.
Fot. PKZ

Przez pierwsze lata powojenne we wnętrzach pałacowych kontynuowano magazynowanie zboża. Od 1951 r. w pałacu pojawili się lokatorzy prywatni, a w 1952 r. zaczął w nim funkcjonować dom kultury i biblioteka gminna. Dopiero wtedy rozpoczęto pierwsze od wielu lat prace remontowe w pałacu, obejmujące m.in. skotwienie murów, wymurowanie nowych przewodów kominowych i wymianę pokrycia dachowego. Problemy z finansowaniem sprawiły, że ich realizacja przeciągnęła się aż do 1958 r. W tym okresie przeprowadzono również pierwsze prace konserwatorskie i restauratorskie przy części polichromii ściennych w pałacu. Rozebrano wtedy wtórne, dziewiętnastowieczne przepierzenia w Sali z Pejzażem i Sali Egipskiej, co umożliwiło odsłonięcie zamalowane tam pejzaży. Po usunięciu późniejszych przemalowań oryginalną polichromię odkryto również na głównej klatce schodowej.
W ciągu następnych niemal trzydziestu lat obiekt nadal jednak nie był właściwie użytkowany – obok mieszkań prywatnych czasowo znajdowały się w nim biura zakładów obuwia, szkoła powszechna i klubokawiarnia, a na działalność kulturalno-oświatową (bibliotekę i ekspozycja pamiątek regionalnych) przeznaczone były natomiast tylko niektóre pomieszczenia. Poza zrealizowanymi w 1966 r. drobnymi pracami konserwatorskimi przy polichromiach, prowadzono tylko interwencyjne remonty, podejmowane zazwyczaj z dużym opóźnieniem, co doprowadzało do dalszego pogarszania stanu obiektu. Ciągłej dewastacji ulegały też obiekty w parku – rozebrano wówczas kasztel (sztuczne ruiny), stajnie cugowe, mostki, tzw. bramę wodną oraz część ogrodzenia od strony południowej, wycięto liczne zabytkowe drzewa i dokonano zniszczeń roślinności.


Sala Balowa w 1969 r.
Fot. B. Cynalewski


Sala Egipska w trakcie prac restauracyjnych
latach 50. XX w. Widoczne miejsce po usuniętej wtórnej
ściance działowej z poł. XIX w.
Fot. PKZ.
 

W obliczu dokonujących się w pałacu i parku dewastacji niewiele pomagały interwencje członków miejscowego Koła PTTK. Chcąc spopularyzować dobrzycki zabytek, zorganizowali oni w 1961 r. Ogólnopolski Rajd Turystów i Zjazd Społecznych Opiekunów Zabytków Województwa Poznańskiego. W latach późniejszych członkowie Koła wysyłali liczne monity do władz, petycje do ważnych osobistości, wreszcie starali się zainteresować sprawą prasę – zarówno regionalną, jak i ogólnokrajową, w której ukazało się szereg artykułów alarmujących o fatalnym stanie dobrzyckich zabytków. Starano się znaleźć również nowego użytkownika obiektu, zdolnego do wzięcia na siebie ciężaru prac remontowych i zabezpieczających – m.in. w porozumieniu z ówczesnym dyrektorem Muzeum Narodowego w Poznaniu zgłoszono pomysł powołania w pałacu Muzeum Portretu Wielkopolskiego.


Monopter w 1969 r.
Fot. B. Cynalewski.

 


Kasztel w 1965 r., krótko przed zawaleniem.
Fot. PKZ.


Uczestnicy Zjazdu Społecznych Opiekunów Zabytków Województwa Poznańskiego przed pałacem w Dobrzycy w 1961 r.
Fot. S. Dylewski.

Choć już w latach siedemdziesiątych powstał projekt przekazania pałacu Muzeum Narodowemu w Poznaniu, to jednak daleko było mu do realizacji. Wykwaterowywanie dotychczasowych użytkowników przeciągnęło się bowiem aż do połowy lat osiemdziesiątych. W rezultacie obiekt ulegał wówczas dalszej dewastacji – wskutek nie wyreperowania zaciekającego dachu zniszczeniu uległy m.in. sale na piętrze. Na zlecenie wojewódzkiego Konserwatora Zabytków opracowano dalszą dokumentację i pierwsze rozpoznanie archeologiczne pałacu.

W 1988 r., na mocy porozumienia między wojewodą kaliskim a dyrekcją Muzeum Narodowego w Poznaniu, nastąpiło przejęcie zespołu przez tą ostatnią instytucję, co z kolei umożliwiło powołanie 1 grudnia tegoż roku Muzeum Wolnomularstwa, które jako oddział Muzeum Narodowego w Poznaniu istniało do końca 1995 r. W ciągu tego okresu uwagę skupiono przede wszystkim na najpilniejszych pracach porządkowych i zabezpieczających, prowadzonych z resztą z licznymi przerwami spowodowanymi brakiem środków. Wspomniane trudności zadecydowały o tym, że z końcem 1995 r. zdecydowano o usamodzielnieniu dobrzyckiej instytucji i zmianie jej podporządkowania. Na skutek tych decyzji w styczniu 1996 r. powstało samodzielne Muzeum Zespół Pałacowo-Parkowy w Dobrzycy podlegające początkowo wojewodzie kaliskiemu, następnie starostwu powiatowemu w Pleszewie, a od 2002 r. Urzędowi Marszałkowskiemu Województwa Wielkopolskiego.


Uroczyste otwarcie Muzeum 14 II 2005 r. z działem ministra kultury Waldemara Dąbrowskiego.
Fot. B. Gajewska.


Wystrzał armatni oznajmiający otwarcie Muzeum 14 II 2005 r. 
Fot. B. Gajewska.

Opłakany stan obiektów sprawił, że do połowy pierwszego dziesięciolecia XXI w. działalność muzeum koncentrowała się przede wszystkim na pracach remontowych i konserwatorskich, których ukończenie w 2004 r. umożliwiło udostępnienie dla zwiedzających wnętrz pałacowych. Otwarcie Muzeum nastąpiło w uroczystej oprawie 14 lutego 2005 r. – wśród zaproszonych gości znalazł się m.in. ówczesny minister kultury Waldemar Dąbrowski, który w swej przemowie określił zespół pałacowo-parkowy mianem „wielkopolskich Łazienek”.

Po kilku latach dyskusji nad formułą placówki, Muzeum od 2009 r. zmieniło profil działalności, przekształcając się w Muzeum Ziemiaństwa Zespół Pałacowo-Parkowy w Dobrzycy. Realizując nowe założenia programowe, Muzeum, prócz działalności wydawniczej i współpracy z innymi instytucjami na polu upowszechniania tradycji ziemiańskich, prezentuje we wnętrzach wystawy czasowe o tematyce związanej z ziemiaństwem, dawną obyczajowością i kolekcjonerstwem.


Fragment wystawy sreber w Jadalni w 2006 r.
Fot. B. Gajewska.


Fragment wystawy „Wokół ziemiańskiego stołu” w Jadalni w 2013 r. 
Fot. A. Filipiak.


Źródła: R. Kąsinowska, Dobrzyca. Fortalicja. Pałac. Muzeum, Dobrzyca 2007, s. 209-228;
T. Mikołajewski, Przyczynek do dziejów zespołu pałacowo-parkowego w Dobrzycy, [w:] „Dobrzyckie Studia Ziemiańskie” T. 3: 2012, s. 116-122;
Tenże, Starania Koła PTTK w Dobrzycy w ratowaniu zespołu pałacowo–parkowego, [w:] „Notatki Dobrzyckie” nr 30 (maj 2005), s. 44-48
S. Borowiak, Ćwierćwiecze działalności Muzeum w Dobrzycy, [w:] „Dobrzyckie Studia Ziemiańskie”, R. 4: 2013.

FACEBOOK INSTAGRAM YOUTUBE TWITTER

Bądź na bieżąco

NEWSLETTER