Ta strona używa plików cookie w celu usprawnienia i ułatwienia dostępu do serwisu oraz prowadzenia danych statystycznych. Dalsze korzystanie z tej witryny oznacza akceptację tego stanu rzeczy.
Polityka Prywatności    Informacja o przetwarzaniu danych osobowych    AKCEPTUJĘ
MZD logo Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy

 

 

STRONA GŁÓWNA

2015-12-01

Autor: Stanisław Borowiak

GENERAŁ AUGUSTYN GORZEŃSKI (1743-1816)


Herb Nałęcz.
za: www.wikipedia.pl


STOSUNKI RODZINNE I MAJĄTKOWE

Syn ANTONIEGO GORZEŃSKIEGO (1710-1773) i jego pierwszej żony Ludwiki Błeszyńskiej, nabył z rąk ojca majątek dobrzycki w 1772 r. Wcześniej trzymał na prawach wyderkaufu należące do Koźmińskich Goraj, Gulcz, Górę oraz Ciszków, będący własnością Skórzewskich z Margonina. Niedługo później, w 1782 r. nabył również (sprzedane w 1787 r.) dobra radomickie, a w roku następnym także Koryta i Nową Wieś. W 1786 r. był także właścicielem odziedziczonych po Błeszyńskich Głubczyna, Paruszek i Sokolna. Wyrazem znacznych możliwości finansowych Augustyna Gorzeńskiego było również nabycie pod koniec życia dóbr radziwiłłowskich na Wołyniu oraz zaliczającego się do najokazalszych w stolicy pałacu Jabłonowskich.

W 1774 r. poślubił 17-letnią Aleksandrę ze Skórzewskich, córkę MARIANNY Z CIECIERSKICH SKÓRZEWSKIEJ (1741-1773), słynnej sawantki, pozostającej w bliskich kontaktach z dworem króla pruskiego Fryderyka Wielkiego. Przez Skórzewskich Gorzeński poznał również spowinowacego z nimi Józefa Wybickiego, z którym utrzymywał żywe kontakty do końca życia.

W KRĘGU POLITYKI

Koneksje rodzinne z pewnością ułatwiły też Gorzeńskiemu wejście w orbitę dworu królewskiego i stosunkowo znaczącą karierę polityczną w czasach panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. Właściciel Dobrzycy szybko uzyskał tytuł hrabiego pruskiego (w 1774 r.), a następnie kolejne godności ziemskie w Rzeczpospolitej – stolnika, chorążego i podkomorzego poznańskiego, przez dwór był też wysunięty na stanowisko wojewody poznańskiego, czego jednak nie uznała konfederacja targowicka. Od króla uzyskał też tytuł szambelana oraz odznaczenia orderami św. Stanisława i Orła Białego. Począwszy od 1778 r. posłował też na sejmy w tym na Sejm Czteroletni.


Malarz nieznany, portret generała
Augustyna Gorzeńskiego, k. XVIII w.
Zbiory Muzeum Ziemiaństwa w Dobrzycy

Pomimo braku odpowiedniego wykształcenia i kwalifikacji, istotną rolę w jego życiu odgrywała kariera wojskowa, rozpoczęta w 1778 r. nabyciem patentu rotmistrza kawalerii narodowej, a ukoronowana stopniem generała lejtnanta w 1792 r. Najważniejszy jej okres rozpoczął się w 1788 r., gdy u boku króla został generałem-adiutantem, a zarazem komendantem gwardii królewskiej oraz szefem 1. regimentu pieszego.

Wspomniany wyżej brak fachowego wykształcenia sprawił, że koncentrował się wówczas, prócz prowadzenia kancelarii wojskowej króla, przede wszystkim na pośrednictwie pomiędzy królem, a sejmową Komisją Wojskową, ustanowioną w 1788 r. po zniesieniu Rady Nieustającej i jej Departamentu Wojskowego. Jako stronnik króla odegrał pewną rolę polityczną także w okresie uchwalania Konstytucji 3 maja, a następnie wojny polsko-rosyjskiej, sejmu grodzieńskiego i powstania kościuszkowskiego. W okresie insurekcji kościuszkowskiej reprezentował interesy królewskie u boku Tadeusza Kościuszki i prowadził rokowania kapitulacyjne z Suworowem.

REZYDENCJA W DOBRZYCY

W obliczu kilkakrotnej przymusowej przerwy w działalności politycznej (do której powrócił w okresie Księstwa Warszawskiego, kończąc ją godnością senatora-wojewody Królestwa Polskiego), zintensyfikował prowadzone od lat osiemdziesiątych ptace przy rozbudowie rodowej rezydencji. W tym celu sprowadził z Warszawy architekta STANISŁAWA ZAWADZKIEGO (1743-1806), który w latach 1795-1799, wykorzystując mury istniejącej budowli, nadał im modną klasycystyczną formę, zarazem unikalną i niezmiernie ciekawą architektonicznie, z opartą niemal w całości o polichromie dekoracją wnętrz, które zdobiły iluzjonistyczne pejzaże słynnego wówczas ANTONIEGO SMUGLEWICZA (1746-1810) oraz groteskowe malowidła ROBERTA STANKIEWICZA. Całość uzupełniały sztukatora MICHAŁA CEPTOWICZA VEL CEPTOWSKIEGO (1765-1829).


>
Popiersie gen. Augustyna Gorzeńskiego, krąg
A. Canovy, k. XVIII w. Depozyt Muzeum Ziemi
Średzkiej – Dwór w Koszutach.


WOLNOMULARZ

Podobnie jak wielu współczesnych, zaangażowany był również w ruch wolnomularskich, zarówno w czasach stanisławowskich, jak i później w okresie Księstwa Warszawskiego, gdy należał do Loży Bracia Francuzi i Polacy Zjednoczeni na Wschodzie Poznania. Przynależność Gorzeńskiego do masonerii, nie będąca wśród ówczesnej elity niczym niezwykłym, w połączeniu z charakterystycznym kształtem dobrzyckiego pałacu, w którym dopatrywano się nawiązań do węgielnicy masońskiej, na długo ukształtowały koncentrujący się przede wszystkim na wątkach masońskich sposób interpretacji wzniesionej przez generała rezydencji.


DZIEDZICTWO

Pomimo dwukrotnego małżeństwa (po śmierci Aleksandry ze Skórzewskich w 1801 r. poślubił pod koniec życia Salomeę Błońską, garderobianą kasztelanowej Czarneckiej) generał nie doczekał się potomstwa i zapisał majątek dobrzycki swojemu siostrzeńcowi (synowi Korduli z Gorzeńskich Turnowej i Jana Turno, stolnika kaliskiego) GENERAŁOWI KAZIMIERZOWI TURNO (1778-1817).



ŹRÓDŁA I LITERATURA:

K. Balcer, Gorzeński Augustyn h. Nałęcz, [w:] Wielkopolski Słownik Biograficzny, Warszawa-Poznań 1983, s. 213;
Tenże, Działalność gospodarcza gen. Augustyna Gorzeńskiego na terenie dóbr dobrzyckich, [w:] „Notatki Dobrzyckie” nr 3 (marzec 1991), s. 2-6;
Tenże, Dziedzice Dobrzycy w relacjach urzędowych, pamiętnikach i listach, [w:] „Notatki Dobrzyckie” nr 30 (maj 2005), s. 12-18;
A. Boniecki, Herbarz polski, Warszawa 1903, T. VI, s. 299-300;
R. Kąsinowska, Dobrzyca. Fortalicja. Pałac. Muzeum, Dobrzyca 2007, s. 36-42, 63-66;
A. M. Skałkowski, Gorzeński Augustyn, [w:] Polski Słownik Biograficzny, T. VIII, s. 326-328;
S. Uruski, Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, T. IV, Warszawa 1907, s. 293;
T. Żychliński, Kronika żałobna rodzin wielkopolskich od 1863-1876 r. z uwzględnieniem ważniejszych osobistości zmarłych w tym przeciągu czasu w innych dzielnicach Polski i na obczyźnie, Poznań 1877, s. 119-120.

FACEBOOK INSTAGRAM YOUTUBE TWITTER WCAG

Bądź na bieżąco

NEWSLETTER